Этика публикации

Жариялану этикасы

Ғылыми басылымдардың этикасы

«ШӘКӘРІМ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ. ТАРИХ ҒЫЛЫМДАРЫ СЕРИЯСЫ» журналының этикалық талаптары (Committee on Publication Ethics, COPE), Elsevier баспасының ғылыми жарияланымдар этикасы жөніндегі нұсқаулығы (Publishing Ethics Resource Kit, PERK) мен келісімдер негізінде жасалынған.

Редакция алқасы ғылыми жарияланымдарды құру, тарату және пайдалану процесінде авторлар, рецензенттер, редакторлар, баспагерлер мен оқырмандар арасындағы қарым-қатынаста кәсіби этика нормаларын ұстанады.

Автор – ғылыми зерттеу нәтижелерін жариялауға дайындайтын тұлға немесе адамдар тобы (авторлар ұжымы).

Бас редактор – редакцияны басқаратын және журналды дайындауға мен шығаруға қатысты түпкілікті шешім қабылдайтын тұлға.

Баспагер – ғылыми жарияланымдарды жарыққа шығаруды жүзеге асыратын заңды немесе жеке тұлға.

Ғылыми мақала – толық және жарияланған авторлық шығарма.

Плагиат – біреудің ғылыми немесе өнер туындысының, басқа адамдардың идеялары мен өнертабыстарының авторлығын қасақана иемдену. Плагиат авторлық құқық пен патенттік заңнаманы бұзуы мүмкін және ол заңды жауапкершілікке әкелуі мүмкін.

Редактор – жариялауға материалдар дайындайтын, сондай-ақ ғылыми жарияланымдардың авторлары және оқырмандарымен байланысып отыратын ғылыми журналдың немесе баспаның өкілі.

Редакциялық алқа – бас редакторға жарияланатын шығармаларды таңдауда, дайындауда және бағалауда көмек көрсететін беделді тұлғалар тобының кеңесші органы.

Рецензент – ғылыми журналдың немесе баспаның атынан әрекет ететін және мақаланың жариялану мүмкіндігін анықтау мақсатында авторлық материалдарға ғылыми сараптама жүргізетін сарапшы.

Қолжазба – редакцияға жариялау үшін берілген, бірақ жарияланбаған авторлық туынды.

Оқырман – жарияланған материалдармен танысқан кез келген адам.

Ғылыми мақалаларды жариялау этикасы

Редакцияның қолжазбаны қабылдаудың немесе қабылдамаудың негізгі критерийлері – ұсынылған мақаланың өзектілігі мен ғылыми маңыздылығы, оның журнал тақырыбына сәйкестігі, мақаланың түпнұсқалығы мен деректердің дұрыстығы, материалды ұсынудың анықтығы, мақаланың журналдың барлық талаптарына сәйкестігі.

Журналдың редакциясы мақала авторларымен тікелей жұмыс істейді.

Редакция мақаланы қабылдау, өңдеу және шолу процесінде толық құпиялылыққа кепілдік береді.

Редакцияның мақаланы жариялауға қабылдауы үшін екі рецензенттің оң бағасы негіз болып табылады, оң және теріс болған жағдайда редакциялық алқа мақалаға және оны қайта түзеу нұсқаларына қатысты алқалы шешім қабылдап, бұл туралы авторға хабарлайды. Редакция авторлармен және рецензенттермен өзара әрекеттесу процесінде мүдделер қақтығысына жол бермейді.

Журнал жарияланатын қолжазба үшін ақы алады және барлық авторлар тең жағдайда қарастырылып, авторлардың бірде-бір санаты, соның ішінде журнал шығатын Семей қаласының Шәкәрім университетінің қызметкерлері де бұл төлемнен босатылмайды.

Ғылыми жарияланымдар авторларының этикасы

Авторлар «Шәкәрім университетінің хабаршысы. Тарих ғылымдарының сериясы» журналына жариялауға жіберілген қолжазба бұрын толық немесе ішінара жарияланбаған түпнұсқа екендігіне кепілдік береді.  Бір қолжазбаны бір уақытта басқа журналға (журналдарға) ұсыну этиканы бұзу ретінде қабылданады және мақаланы қабылдамауға негіз болады.

Ғылыми зерттеу нәтижелерінің жаңалығы мен дұрыстығына негізгі жауапкершілік артылатынын автор (немесе авторлар ұжымы) түсіне отырып, мынадай қағидаттарды сақтауды көздейді.

Мақала авторлары жүргізілген зерттеулердің шынайы нәтижелерін ұсынуы керек. Көре тұра қате немесе жанылыс пікірлерге жол берілмейді.

Авторлар ұсынылған мақалада көрсетілген зерттеу нәтижелері толығымен түпнұсқа екендігіне кепілдік беруі тиіс. Алынған фрагменттер немесе мәлімдемелер автор мен бастапқы көзді міндетті түрде көрсете отырып ресімделуі тиіс. Шамадан тыс көшіріп алу, сондай-ақ кез-келген нысандағы плагиат, оның ішінде рәсімделмеген дәйексөздер, өзгертіп айту немесе басқа адамдардың зерттеулерінің нәтижелерін иемдену құқығын алу этикаға жатпайды және қабылданбайды.

Зерттеу барысына қандай да бір әсер еткен барлық тұлғалардың үлесін мойындау қажет, атап айтқанда, мақалаға зерттеу жүргізу кезінде маңызды болған жұмыстарға сілтемелер ұсынылуы керек.

Авторлар журналға басқа журналға жіберілген және қаралып жатқан мақаланы, сондай-ақ басқа журналда жарияланған мақаланы ұсынбауы керек. Мақаланы бір уақытта бірнеше басылымға ұсыну этикаға сәйкес келмейтін мінез-құлықты құрады және қабылданбайды.

Мақаланың қосалқы авторлары зерттеу жүргізуге елеулі үлес қосқан барлық тұлғаларды көрсетуі тиіс. Қосалқы авторлар арасында зерттеуге қатыспаған адамдарды көрсетуге болмайды.

Мақаланы ұсынған автор барлық қосалқы авторлардың (бар болса) оның соңғы нұсқасымен және оны журналға жариялау үшін келісіуімен қамтамасыз етуі керек.

Автор мақалада оны қарау кезеңінде немесе оны жариялағаннан кейін елеулі қателер немесе дәлсіздіктер анықталған жағдайда бұл туралы журналдың редакциясына мүмкіндігінше дереу хабардар ету керек.

Журнал жарияланымға ұсынылған, жоғарыда аталған қағидаттарға сәйкес келмейтін кез келген қолжазбаны қабылдамауға құқылы.

Зерттеулерді қаржыландыру көзі, егер бар болса, жариялануы және көрсетілуі керек, оның зерттеу жүргізудегі және/немесе мақаланы дайындаудағы рөлі көрсетілуі керек.

Ғылыми жарияланымдарды рецензиялау этикасы

Рецензент авторлық материалдардың ғылыми сараптамасын орындайды, соның салдарынан оның іс-әрекеттері мынадай қағидаттарды орындаудан тұратын бейтарап сипатта болуы тиіс.

Рецензент бағалау үшін жеткілікті білімі бар және уақтылы рецензия бере алатын мақалаларды ғана қарауға келісуі тиіс.

Рецензент рецензияның құпиялылығын құрметтеуі және рецензиялау кезінде немесе одан кейін редакцияға (мысалы, редакторға) рұқсат етілген адамдардан басқа үшінші тұлғаға мақала немесе рецензия туралы мәліметтерді ашпауы тиіс.

Рецензиялау үшін алынған қолжазба редакциядан өкілеттігі жоқ үшінші тұлғаларға танысу немесе талқылау үшін беруге болмайтын конфиденциальды құжат ретінде қаралуы тиіс.

Рецензент зерттеудің баяндалған ұсынылған нәтижелеріне объективті және дәлелді баға беруге міндетті. Автордың жеке сынына жол берілмейді.

Қарауға ұсынылған материалдардан алынған жарияланбаған деректерді рецензент жеке мақсатында пайдаланбауы тиіс.

Авторлар жұмысты жақсарту үшін қолдана алатындай бағалау объективті түрде жүргізілуі тиіс, қорытындылар нақты тұжырымдалуы және негізделуі тиіс.

Баспагердің жауапкершілігі

Баспагер, Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті, баспа этикасын сақтау саясатын ұстанады.

Баспагер жарияланымдағы авторлық мақалалардың объективтілігі мен ғылыми-зерттеу нәтижелерінің сапасын қолдайды.

Жарияланым авторының немесе авторларының ғылыми әлемде жол берілмейтін этикаға жат әрекеті дәлелденген жағдайда баспагер редакциямен тығыз ынтымақтастықта Committee on publication Ethics, Publishing Ethics Resource Kit нұсқамаларына сәйкес қажетті шараларды қабылдауға құқылы.

Авторлар мақаланы баспагерге жібере отырып, Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті ұсынады:

- «Шәкәрім университетінің хабаршысы. Тарих ғылымдарының сериясы» баспа нұсқасының шектеулі таралымында (50-40 дана) электрондық нұсқадағы мақала немесе журнал үшін шектелмеген мерзім ғылыми туындыны жаңғырту (жариялау, дубляждау, көбейту), құқығы;

- мақаланы бүкіл әлем бойынша кез келген тасымалдаушыда жеке туынды түрінде және/немесе журнал құрамында еркін тарату құқығы;

- тарату және көпшілік назарына жеткізу жолымен мақаланың метадеректерін сақтау, өңдеу және пайдалану, сондай-ақ ақпараттық жүйелердің әртүрлі дерекқорларына енгізу арқылы өңдеу және пайдалану құқығы беріледі.